Тарас, паэты і Парнас
Да 3-га з’езду Саюза пісьменнікаў Беларусі
(паэма з трох глаў)
Уступ
Тараса, звязаным з Парнасам,
Напэўна, ведаў кожны з нас,
Але ў прашчура Тараса
Нашчадак ёсць і ён – Тарас..
1.
Тарас – ляснік, сусед мой добры,
Любіў (вой!) вершы быццам мёд,
Заўсёды кніжачкі ў торбе,
Чытаў, дзе можна іх – “у лёт”
І так аднойчы зачытаўся,
Што ў яму “воўчую” папаў,
У тую, дзе Парнас з’яўляўся,
Пра што нам дзед апавядаў.
Глядзіць: Амур стаіць ля ганка,
Вакол зялёная вясна,
А побач – любая каханка,
Вянера лыбіцца з акна.
Так прыгажосцю лютай вее,
(З адзнакай якасці тавар!)
Перад такой ураз самлее
Любы расейскі алігарх!
Пашкадаваў, што быў жанаты,
Яшчэ ж ні кроплі не забыў,
Як у пасёлку на каляды
Галовы дзеўкам ён дурыў.
“А што Амур? Стрыкуль і толькі!
Парушу! Быццам так было!..
Гады, гады, вы сёння – болькі,
З касы ж астаўся асялок!”
Паўздыхаў Тарас, пачухаў
Кудзелю рыжую за вухам,
“Жыцце, каханне – не алей,..
А што ж там бачыцца далей?”
Далей ледзь – Лермантаў і Пушкін,
Са шклянак хлёбаюць кампот,
Рукой падкінуўшы галушкі,
Што прызямляюццца ў рот.
За паваротам Багдановіч
З Купалам ладзяць самакат
У нейкіх варыных абноваў,
У майках – колера “салат”…
А ў драўляным тарантасе
Жукоўскі з Коласам сядзяць,
Так чынна, як у першым класе.
А можа седзячы, так – спяць?
Пегас пастаўлены ў аглоблі
Із-пад дугі на свет глядзеў,
Не велькі вельмі, ды й не дробны,
Але няважны выгляд меў.
Дрыжэў нагамі небарака,
Абраў у ценю клёна кут,
“Во, як заездзілі каняку,
Як і ў нас паэтны люд!”
Вакол нерадасныя твары,
Хаця і зоркі ў ілбе,
“Напэўна – дробязь ганарары”.
Тарас адзначыў пра сябе.
“Калі адны на самакаце,
Другія – толькі на каняце,
А Пушкін хлёбае кампот!
І гэта – у культуры год!”
А побач – да ўзгорка сходні,
Ахоўнік з чырванню лампас,
Вось да якой неверагодні
Тут прызямліўся мой Тарас…
– Здарова, хлопцы! – Тарас кажа,
– Здароў, здароў! Адкуль ты сам?
І што, таксама вершы вяжаш?
Удзень?..Пры поўні?..Па начам?..
Ну, выкладай з тарбені словы,
Паглядзім, што за геній новы…
– Не, хлопцы, я – чытач вясковы,
Ды вашы вершыкі чытаў,
Я – з вёскі Клін, што каля Шклова,
І незнарок сюды папаў…
– Ну, калі так – другая справа,
А то бывае – на халяву,
Па нейкай сцежачцы лясной
Пралезуць з кніжачкай сваёй…
Мы – у чарзе да выдавецтва,
З такой жа назваю “Парнас”,
Паэты слушныя, здаецца,
Але праблемы і ў нас…
– Што – не друкуюць?! Што й такое?!
– А што: у вас там лепш жывуць?
Мы чулі: вашы з гвалтам – боем
Таксама творы выдаюць.
– Бывае, – і Тарас успомніў,
Як і яго сусед стагнаў:
“Што грэюць друка сонца промні,
Хто да яго бліжэй стаяў,
Што ў чарзе ён год каторы,
Кідаюць з плана бы з баршчоў
Тых кураняці, часта творы,
Калі без слушных сябрукоў”.
– …Шкада, жывуць тут без дуэляў! –
І чуб свой Пушкін тузануў
З мулатных кручаных кудзеляў,
– А то, я б хутка палянуў
Не аднаго!..Бо брыдка, браце,
Што робіць гэтальны народ,
Чатыры кніжкі!..У квадраце!
Друкуе хтосьці…і штогод!
Сумленні свечкамі загаслі,
Хоць нават вецер і не дзме!
Сатурн з Юпіцерам у масле,
Бо паміжзорнаму – свае!
Вунь Мішка Шолахаў у трансе:
Раман для многіх стаў як верш!..
Вось што тварыцца на Парнасе,
Ды і яно ў вас не лепш!
– Хто іх чытае?! – раптам голас
Тут з тарантаса прагучаў.
– Ды, што вы кажаце, мой Колас,–
Яго Жукоўскі абарваў,
– Вы ў людзей спытайце толькі:
Адны і тыя ж на слуху!..
– А выдавецтвы – манаполькі,
З надзейным “дахам” навярху!..
І закрычалі, замахалі
Рукамі творцы, як гракі
Якіх на жытнішчах узнялі
За іх дзяўбаныя грахі.
І воран спуджаны тым крыкам,
Як сучкін хахаль заскуліў,
Пегас з падфырканнем і гікам
Нагамі дробна зачасціў!
Пад тыя воклічныя гукі,
Пад піянерскі барабан,
Паднялі творцы свае рукі
У зычны кліч: “Но пасаран!”
“Э-э! Гэты край не надта хлебны!
Тут чытачу не пададуць!
І пахутчэй змывацца трэба,
Пакуль пад колы не змятуць!..”
Калі нарэшце стала ціха,
Падаў і голас свой Тарас:
– Скажыце, хлопцы, а дзе выхад
З парнасся гэтага ў вас?
– Ты – выхад хочаш, альбо выйсце?–
Тут рагатнуў Амур на двор,–
Прыкрый вось вочы клёна лісцем,
Ёсць побач гэты калідор
З парнасска й нашанскай канторы,
Хоць і ў нас тут іншы час,
Ды да сваёй ужо вячоры
Ты пападзешь яшчэ, Тарас.
“Вунь, як “сцяжынкі” разсцілае,
А вось падумаць, дык – чаму?..
Мо, ад саперніка жадае
Хутчэй пазбавіцца Амур?
Ды не пячыся, хлопец, вельмі,
Мая Вянера ў Кліну!
Другім кідай такія “сцелькі”,
Я адгуляў сваю вясну!..”
– Скажы сваім, – прамовіў Колас,–
Што апетыт мяняць пара,
Яно, жыцце – такое кола,
Што любіць смазку лепш з дабра!..
А сам з’ясі хоць і вала –
Адна павага і хвала!..
– І хай трымаецца сусед! –
Прамовіў Лермантаў услед…
2.
Тарас – ляснік ішоў па лесе,
Паветра прагна ўдыхаў,
І хоць ён быў яшчэ ў стрэсе,
Але зноў кніжачку дастаў.
І на хвіліну прыпыніўся,
Задумаўся, перахрысціўся.
Вакол знаёмыя шпалеры
Узлессяў… Можна й адпачыць,
Яшчэ так доўга да начы,
– А дзе я быў? Мне – не павераць,
Хоць ты да рэхашча крычы!..
– Не, расскажу суседу Косцю,
Калі запросіць зноў у госці…
Ну, а яму ўжо рашаць,
Дзе мой аповяд размяшчаць!..
Але ж і маху, браце, даў:
Аўтограф нават не ўзяў!
Хаця б адзін быў у запасе,
Не кпілі б: выдумаў Тарасе!
Тарас даў пстрычку сам сабе,
Што стала млосна ў ілбе!..
Паморшчыў лоб, перакрысціў:
– А што, таварыш, заслужыў!..
3.
Спякотны дзень, што толькі квасам
Узгодзіць творчую душу,
Сядзім на лецішчы з Тарасам,
Ен разважае, я – пішу…
Тарас еў грушы налітыя,
Я ж смакаваў яго экстрым, –
“…Вось у чарзе калі такія,
Дзе ж друкавацца нам зямным?!”
Тарас, крутнуўшы рыжы вус,
Сказаў на гэтай глебе:
– Мо, недрукуючых саюз
Зрабіць вам, хлопцы, трэба?..
Сядзеў да вечара мой госць,
Чытаў Пашкова вершы...
А разважаць над чым нам ёсць,
Ды ў гэтым я не першы…
Заключэнне
Каб у руках займець “сініцу”,
Я пазваніў вось у сталіцу,
Адказ быў голасам глухім:
“Каб ля вады – і быць сухім,
І дурнем быць – не памачыцца?..”
І ходзяць мокрымі рабяты,
І кожны лёсу вельмі рады.
І не баяцца ж прастудзіцца?
Вось так, шаноўны мой Тарасе,
Усё, як кропля, на Парнасе…
Канстанцін Нілаў,
лістапад-2016
