ЛіМаразм-205. Зманлівыя цянёты
Мікіта Найдзёнаў прадстаўлены з вершамі ў “Дзеяслове” №77. Прозвішча знаёмае мне па рубрыцы, сустракаўся паэт, здаецца, у “Маладосці”.
З біяграфічных звестак відаць, што хлопец не абдзелены сацыяльнай актыўнасцю. Нехта ў 24 гады яшчэ ні рыба, ні мяса, без цара ў галаве, а Найдзёнаў ужо хапаецца за разнастайныя магчымасці творчага праяўлення.
Найдзёнаў Мікіта – паэт. Пераможца конкурсу паэтаў падчас «Дзён беларускай і шведскай паэзіі» ў Пінску (2006), лаўрэат прэміі «Залаты апостраф» (2014). Аўтар песень і лідар гурта HURMA. Нарадзіўся ў 1990 годзе ў Пінску. Жыве ў Мінску.
Усё гэта пахвальна. І мы абяцаем уважліва разгледзець творчасць паэта.
Адзін з вершаў:
30 КОЦІКАЎ
Табе праз тыдзень дваццаць тры,
А гэта значыць, хутка трыццаць.
Таму свой прынцып “толькі з прынцам”
Ты лепш трымаеш унутры.
Ну хай бы проста нехта быў
Надзейны, а не так, нядзельны,
Каб прасаваць яму адзенне
І смажыць з бульбаю грыбы.
Але ж ты хочаш, каб было
З ім і цікава, і прыемна,
Абавязкова узаемна,
І каб да нечага вяло.
Як цяжка выбраць варыянт,
Бо кожны мае свае хібы
І толькі папраўляюць німбы
Адзін – цяля, другі – вар’ят.
Я не раз зазначаў у рубрыцы, што адно, і ці не галоўнае, прызначэнне паэзіі пісаць фанетычна прыгожа, узвышана, закранаць не столькі побыт, колькі сферу абстрактнага, надаючы звычайным рэчам інакшы сэнс.
Такой паэтычнай якасці – роўна як і арыгінальных метафар – у вершы абсалютна няма. Гэта сярмяжная філасофія, так бы мовіць. Банальнасць, выказаная досыць дасціпна. Найдзёнаў змог аказацца складным і ладным у гэтай побытавай прастаце.
Мы заўсёды імкнёмся выйсці за сферу “спадабалася – не спадабалася”, дубаломна засвоеную беларускімі крытыкамі. А таму ўказваем канкрэтныя хібы.
“А гэта значыць” – празаічны, газетны выраз.
“Ну няхай бы” і “нехта быў” – перабор прастамоўя для аднаго радка. Гэта не вясковыя пасядзелкі.
Праз некалькі радкоў зноў: “каб было” – паўтарэнне злучэння “нехта быў” у другой варыяцыі. І адразу ж ашаламляльнае ў каравасці сваёй: “І каб да нечага вяло”.
Ёсць у той страфе і парушэнне граматыкі – “у” пасля галоснай.
“Бо… мае свае хібы” – ніяк не ўзвышаная мова таксама.
Увесь верш спакойна можна было запісаць прозаю. Менавіта праз адсутнасць у ім вобразнасці. Для аматарскага чытання са сцэны, зрэшты, падыдзе і рыфмаваны.
Наступны верш пацвярджае грубасць паэтычнага свету Найдзёнава. Пазітыўнае адно – аўтар вынайшаў пэўны стыль. Рэдкі для беларускай паэзіі. Нікога не капіруе. Аднак менавіта такая форма і не дае выявіцца нечаму тонкаму, вышняму. Зрэшты, гэтага вышняга можа і не быць у душы аўтара, бо змест і шукае сабе форму для праяўлення. Чым жыве Найдзёнаў – такая ў яго і форма. Пакуль ён выглядае грубавата, часам на мяжы дапушчальнага ў плане пахабшчыны.
НЕМУЖЫЦКАЯ
Мне імя тваё неўміручае
Штораз чуецца варыяцыяй:
Лізаветаю мілагучнаю
Ці Альжбэтаю з іншай нацыі.
Не сядзіцца ёй, не ляжыцца ёй –
Увесь час за шляхамі-вандроўкамі.
Тваё прозвішча – немужыцкае,
А шляхетнае, з ноткай роўмінгу.
І у верасні, і у студзені
Вочы свецяцца дзіва-зорамі.
Зноў цягаешся з тымі будзьмамі
Дням-ночамі ды выходнымі.
З нейкай прагаю сонца босае
П’еш і болей усё табе хочацца.
Ты гісторыю нашу коскамі
Пазначай, бо яна хутка скончыцца.
Агрэхі ўсё тыя ж: немілагучныя словы ствараюць шурпатыя словазлучэнні. Тут яшчэ і перабор са здвоенымі словамі. І са словамі, выдуманымі самім Найдзёнавым: “ночамі” замест “начамі”, “будзьмамі” – вырадак яшчэ той. Дый не да месца. “Выходнымі” – калека ад “выхаднымі”, нарадзіўся гэты недаробак на “Свабодзе”, напэўна.
Перад знявечанымі “будзьмамі” стаіць слова-паразіт “тымі”.
“Усё болей табе” – не для верша, а для артыкула выраз.
“Бо яна хутка скончыцца” – канцылярская справаздача ў дадзеным кантэксце.
Метафарамі паэт або не валодае зусім, або валодае слаба.
Адзіны больш-менш паэтычны кавалак з двух вершаў я вылучыў падкрэсліваннем.
Станоўчае, паўтаруся, – свой каравы сярмяжны стыль. Адсутнасць штампаў. Сыход ад вясковых “геніяў”, пры тым што Найдзёнаў пільнуецца класічнай формы верша. Дасціпнасць гумарная таксама ёсць.
Прабіўшы пашукавіком па рубрыцы (пакуль пісаў артыкул), я знайшоў “ЛіМаразм-162”, дзе пра Мікіту Найдзёнава.
Вось тамашні кавалак:
***
Пад ноч сумую па табе
і сны салёныя прыходзяць.
І гэтак шмат, што мне іх хопіць
на пару фільмаў для ТБ.
І кожны раз былы сцэнар:
што мы рабілі, ты рабіла.
Гарчэй на ранку, чым рабіна,
і халадней, нібы сцяна,
што паміж намі, хоць і ты,
і я ўсё ведаю (амаль што).
Адчуем лёгка ноты фальшы,
хай і прайшло ўжо два гады.
А ў гэту ноч, як у той раз,
калі табе сказаў: «Кахаю».
У ванне хвалі калыхаюць,
і я не чую твой адказ.
Фраза “сумую па табе” ёсць у адным з вершаў Караткевіча, прычым паўтараецца там яна не аднойчы.
“Сны салёныя” як быццам і неблагая метафара.
Трэці радок у фанетычным плане – жах, “шмат”, “што”, “гэтак” – не самыя мілагучныя словы.
Тое самае – другі радок у трэцяй страфе: “што мы рабілі, ты рабіла”. Для паэзіі кепска.
Фраза “халадней, нібы сцяна” – у дадзеным кантэксце дрэнна, блытана, нямогла ў паэтычным плане.
Радок “а я ўсё ведаю (амаль што)” – непрыгожы, рэзаныя кароткія немілагучныя словы.
Такую каравасць, дарэчы, я часцяком сустракаю ў вершах музыкантаў, і менавіта рокавага кірунку.
Слова “фальш” – мужчынскага роду, а не жаночага, як у Найдзёнава і рэдактараў “Маладосці”. Таму – “фальшу”.
Выраз “У гэту ноч” правільна пісаць “у гэтую ноч”.
Слова “калыхаюць” у беларускай мове няма, ёсць “калышуць”. Сур’ёзны ляп рэдактараў. Ладна, музыкант не ведае, а філолагі?
Верш у цэлым на банальную тэму і выкананы на тройку па пяцібальнай шкале. Няма за што зачапіцца, каб пахваліць. Хіба што ў адсутнасці паэтычных штампаў.
То бок пазіцыя крытыка не змянілася, хоць шмат праходзіць скрозь рубрыку аўтараў. Там я ўказваў яшчэ, што ў Найдзёнава ёсць пэўны талент. Бо талент можа быць не абавязкова Пушкінскі, а, напрыклад, як у савецкага парадыста Іванова. Таксама чалавек быў самабытны і для грамадства карысны.
Самае згубнае для пачаткоўца – гэта пісаць пад некага, а менавіта пад “гуру” – пад Караткевіча, пад Багдановіча, і гэтак далей. З такога пераймання можна не выйсці да скону. І будзеш лічыць сябе выдатным паэтам, і злавацца на тое, што з цябе пасмейваюцца. Успомнім срэбны Нёман ад Міхася Башлакова (“Дзе льецца Нёман срэбнаводны”, Я.Колас)…
Найдзёнаў удала абмінуў гэтыя зманлівыя цянёты.
